Yenişehir ilçe merkezinin güney doğusunda 5km kadar uzaklıkta 225 mt rakımda konumlanmıştır. Arazisinin doğusunda Papatya, batısında Yenişehir OSB, güneyinde Mahmudiye, kuzeyinde ise Yenişehir-Bilecik karayolu yer almaktadır. İlçe merkezine uzaklığı 5m kadar olup Yenişehir’den OSB yolu üzerinden asfalt yol ile ulaşmım sağlanmaktadır.
Köyün ismi arazisinin alt kısımlarında yer alan Kocaçay’dan gelmektedir. 18. asır içinde kurulmuş bir Türkmen köyüdür. Tarihte köye yakın olarak konumlanmış olduğu bilinen çok eski bir Bizans Köyü olan İmran Köyü’nün (1) arazileri içerisinde yer almaktadır. İmran Köyü ise Süleyman Paşa’nın vakıf mülkleri içerinde yar alırken 15. asır belgelerinde Hayra Paşa mülkü olarak gözükmektedir. (2)1530 tarihli tahrirat defterinde iki hisse olarak görünen köyün bir hissesi İnegöl Subaşısı iken, diğer hissesi Bahsayış Ağa oğlu İlyas malı olarak görülmektedir. İlyas Ağa hissesini Gölcük’teki zaviye ve mescidine vakfetmiştir. (3) 19. asır sonlarında Yenişehir ayanı olan Ethem Paşa zaman içerisinde köy arazilerinin sahibi olmaya başlayınca halkı dağılmış ve çiftlik olarak varlığını dürdürmeye devam etmiştir.
Yine 1530 tarihli tahrirat defterinde Akdere Köyü’nün arazilerinin Koyunluoğlu İbrahim adında bir şahsın arazileri içerinde yer aldığı görülmektedir. Arazi bu şahsın mirasçısı Murad’dan Azeb Bey tarafından satın alınarak Bursa’da Muradiye semtinde bulunan Azeb Bey Mescidine vakfedilmiştir. 18. Asır içerinde ise Hıdır Bey sülalesinden Mustafa Bey’in mirasçıları tarafından şahıslara satılarak bugün Akdere olarak bilinen köyün iskânı başlamıştır. (4)
Eski Roma yolu kaldırım taşlarının görüldüğü köy arazisinde Kocasu üzerinde inşası yapılan antik köprünün ise ayakları halen görülebilmektedir. (5)
18 Aralık 1962 tarihinde büyük bir sel felaketine maruz kalan köyün büyük bir bölümü bu tarihlerde sular altında kalmıştır. 13 Mayıs 1964 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile köyün güney kesiminde Yenişehir-Papatya yolu üzerinde seçilen yer üzerine taşınması kararlaştırılmıştır. (6) Taşınmanın ardından eski köyde artakalan değirmen ve kırık minare halen günümüzde mevcut olup bu eserlere air herhangi bir veri bulunmamaktadır. Osmanlı mimari örneği bu binalar incelenmeye muhtaç beklemektedir.
1864 tarihli temettuat defterine göre 19 hane yaşanan köyde toplamda 16.894 kuruş vergi ödenmiş olup köyün ortalama geliri 1.415 kuruş gözükmektedir.(7) 1895 ve 1908 Yıllığı’na göre 53 hanesi bulunan köyde 1927 yılında 262, 1990 yılında 268, 1997 yılında 197kişi (8) yaşarken Hicri 1313 (1895) yılı içerinde göç eden Taselya muhacirlerinin bir kısmının yerleştirildiği köyde 2021 yılı nüfus sayımına göre 134 kişi yaşamaktadır.(9)
DİPNOTLAR
(1) Söz konusu köy Mehmet Göktekin tarafından “İmran” olarak isimlendirilirken Raif Kaplanoğlu ise köyü “Ümran” olarak isimlendirmiştir.
(2) Mehmet Göktekin, Osman Gazi ve Yenişehir, c.1, yayınlanmamış kitap çalışması, s.180.
(3) Raif Kaplanoğlu, Bursa Ansiklopedisi I (Yer Adları), Avrasya Etnografya Vakfı Yayınları, Eylül-2001, s.281.
(4) Mehmet Göktekin, a.g.e., s.189
(5) Raif Kaplanoğlu, a.g.e., s.14.
(6) 13/05/1964 tarihli 6/3066 sayılı Bakanlar Kurulu kararı. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dosya No: 106-82/625)
(7) Raif Kaplanoğlu, Yenişehir Mahalle ve Köylernin Demografisi, Yenişehir e-gazete, Temmuz-215, s.3-7.
(8) Raif Kaplanoğlu, a.g.e., s.14.
