22 Eylül 1920 tarihinde Reşadiye’li Şeyh Şerafettin Efendi’nin damadı Hafız Efendi’nin de ailesi ve yanında bulunan bir şahısla beraber Yunanlılar tarafından katledildiği yine evraklara kayıt olunan bir başka vakadır.[1]
Yenişehir’de yaşanan bu mezalim o kadar şiddetlenmişti ki ikinci işgal sırasında durum bir şekilde İstanbul’da bulunan "Bağışık Devletler" temsilciliğine iletildi. Bunun üzerine bir Fransız generali, gerekli incelemeyi yapmak için görevlendirildi. Bursa'dan hareket ederek 13 Ocak 1921 günü Yenişehir'e geldi. Kendine göre görüşmeler yaparak aynı günün akşamı yeniden Bursa'ya döndü.[2]
Bu dönemde ülkemizde bulunan ve yaşanan bu olaylara bizzat tanık olan İngiliz kadın gazeteci Grace Ellison, Yunan ordusunun geçtiği köy ve şehirleri şöyle anlatıyor: "Kadınlar ve çocuklar camilere doldurulmuş, kaçmasınlar diye makineli tüfeklerle kuşatılmış ve ondan sonra ateşe verilmiş. Tüm duygularım felce uğradı. Ortalıkta hiç hayvan görülmüyordu. Yunanlılar giderken bütün ambarları yakıp, bütün hayvanları götürmüşler. Yıkıntılar arasında suyu çekilmiş çeşme yalakları içinde serilmiş hasır ve kilimler üzerinde birbirine sokularak parça parça giysilerinin sağlayamadığı örtünmeyi sağlamaya çalışan kadınlar… İki bin beş yüz nüfustan iki yüzü hayatta kalmış. Yangının kararttığı minareleri ile iskelet halinde bir kent. Tüm kederler, çekilen acılar ve dağlanan yürekler, umutsuz gözlem, bekleyiş ve özlem. İşte kadınlar için savaşın anlamı."[3] Diyerek yaşananları kelimeleri ile ifade etmeye çalışıyordu.
Camilere girip levhaları yırtan, Kuran-ı Kerim’leri ayaklar altına alan, halkın mukaddesatını hiçe sayan, camileri pisletip şehri ateşe veren yağmalarının ve sömürünün sonu gelmeyen işgal yıllarında konu 22 Kasım 1920günü TBMM’nin 1. Dönem 101. oturumunda da gündeme gelmişti. Meclis kürsüsünde söz alan İktisat Vekili Mahmut Celal Bayar Ertuğrul Sancağı’ndan Ziraat Memuru Hüseyin Fehmi Bey’in görevlendirildiği üzere Yenişehir’e gelerek buradan yaşanan zulmü gözlemlediğini ve raporladığını söyleyerek “Bu rapor hakikati bütün çıplaklığıyla size gösterecektir. Bunu halkımızın bilmesi ve tarihin kaydetmesi için bu kürsüden okuyorum.” dedi ve raporu okumaya başladı. O gün 16 Ekim 1920 tarihli okunan raporun sadeleştirilmiş Türkçesi aşağıdaki gibidir;
“İktisat Vekâletine
Yenişehir Kazasının Yunanlılar tarafından istilâsında yaptıkları zulüm ve tahribatın incelenmesi maksadıyla Ertuğrul Mutasarrıflığı tarafından meydana getirilen Heyette yer aldım. Yenişehir'e ve tahrip edilen dört köye 4 Kasım 1920 tarihinde vardık.
Yenişehir Kaza Merkezinde iki yüz dükkân ve mağaza eşyalarıyla beraber, Hükümet binası, Ziraat Bankası, Posta ve telgrafhane, Jandarma, Düyunu Umumiye ve Belediye, üç otel, altı han, dört fırın, iki hamam, bir eczane, bir tekke ve iki imarethane, otuz dokuz ev ve yedi köy tamamen, yedi köy yarı yarıya ve dört köy kısmen yakılıp yıkılmıştır. On dört köyün malı, zahiresi, arabaları ve hayvanları tamamen Yunan askerleri tarafından götürülmüştür. Bundan başka kasaba ve köylerin ileri gelen ahalisinden bini aşkın şahıslar esir olarak götürülmüş, erkek ve kadın olmak özere dört yüz kişi dahi katledilmiş ve adedi belli olmayan kız ve kadınların ırz ve namuslarına tecavüz edilmiştir. Köylerdeki evlerin yakılması sırasında dışarı evlerinden dışarı çıkmayan birçok aile ve çocukların enkaz altında kaldıkları görülmüştür.
Yenişehir Kazasına ait olup düşmanın istilasına uğrayan köy ve kasabaların zarar, ziyanının Komisyonumuzca yedi milyon lira civarında tespit edildiği malumatı arz olunur Efendim. 16 Ekim 1920
Celal Bayar’ın raporu okuması ardından söz alan Karesi vekili Vehbi Bey Yenişehir’de yaşanan zulmü kınadıktan sonra kendisinin de Yenişehir’den bir mektup aldığını belirtip söze devam etti;
“Bendeniz de yine oradan aldığım bir mektuptan, Vekil Beyefendinin okuduklarına ilaveten bazı malumat arz edeyim. Hükümet ve Belediye ve bunlara yakın olan dükkânlar, evler ve hamam tamamen yanmış, girilmedik ve soyulmadık ev, öldürülmedik adam, hayatı gasp edilmedik kadın ve namusu lekelenmedik aile kalmamıştır. On dokuz köyün bütün mal ve hayvanları gasp edildikten sonra kamyon ve toplanılan öküz arabalarıyla beraber götürülmüş ve diğer on yedi köy de, iğnesiz ipliksiz bırakılmıştır. Şimdi bu yapılan yapılmış ve inşallah öcümüzü de alacağız (inşallah sesleri) Yalnız yakılan bu yerlerin halkı ne olmuş? Bir kısmı yaralanmış, bir kısmı esir olmuş, götürülmüş, fakat kalan halk ne olmuş? Buna dair alınan haberlerde başka bir facia manzarası görülüyor. Bunca belalara uğrayan, açıkta kalan, kış gününde titreşen, o beşikteki yavrucakları, kadınları, ihtiyarları düşünelim ve ormanlar içinde öldürmeyelim. Onun için nerede bir ev bulursak o evlerin içine bunları oturtalım. Bunlar civardaki diğer köylere oralara yerleştirilsin.”[4]
Kurtuluş savaşı sırasında Yunan işgalinden tüm Anadolu olduğu gibi Yenişehir halkı da fazlasıyla zulüm çekti yerinden yurdundan kopan halk aylarca şehre geri dönemedi şehirde kalanlar her an korku ve panik içerisinde geceleri dahi uyuyamaz oldu. Merhamet duygularından yoksun Yunan ordusunun mezalimlerini yaşadı. Halk malından evinden servetinden oldu. Geleceğinden edilmek istendi. Yaradan bu tür zulümleri değil bir daha bu millete her ne millet olursa kimseye yaşatmasın.
Bizlerin bu konuları sık sık gündeme getirmesinin sebebi o günlerden gerekli olan derslerin çıkarılmasıdır. Bugün bu vatan topraklarında kardeşçe yaşayabilmek için o gün omuz omuza şehit düşen vatan diye toprağına kanını akıtan ecdadı tanımak bilmek ve anlamak gerekir.
