Geçen haftaki ayrıntı gazetesinde, yakından tanıdığım ve bu konudaki yeteneğini de bildiğim bir arkadaşın karikatürünü gördüm.
Ali Hakan Alan’ın bu karikatüründe, çocuğunu dijitalleşmeye karşı, kitap kalkanıyla korunmaya çalışan bir anne vardı.
Ve çoktandır üzerinde düşündüğüm bu konuda yazmak istedim.
*
Günümüz dünyasında her şey, her an, her yerde dijitalleşiyor.
Kitaplar da bu dönüşümden nasibini aldı.
Sayfaların arasına gizlenmiş kokular, kalemle çizilen satır altları, zamanla sararmış kenarlar artık yerini ekran ışığına, kaydırılan paragraflara, dijital kütüphanelere bıraktı.
Bu dönüşüm, bilgiye erişimi kolaylaştırsa da bir yandan da insanlık tarihinin en kadim dostu olan kitabı unutturma tehlikesi taşıyor.
*
Dijitalleşme hızı, sabır kültürünü yerle bir etti. Sayfaları çevirmek yerine, ekranı kaydırmak; sindirerek okumak yerine, göz gezdirmek hâkim oldu.
Oysa kitap bir emek, bir yavaşlık, bir yolculuktur. Onun sayfalarında zaman, sadece içerikte değil, okuma biçiminde de akar.
Dijital platformlar, algoritmalar üzerinden çalışır. Ne okuduğumuz, ne kadar sürede okuduğumuz, hatta ne zaman sıkıldığımız kaydedilir ve bize benzer içerikler sunulur.
Bu, bilginin kişiselleştirilmesi gibi görünse de, aslında düşüncenin çeşitliliğini yok eder.
Oysa kitaplar, insanı kendi sınırlarının dışına çağıran birer kapıdır. Dijitalleşme bu kapıları tek tipleştirme tehlikesi taşıyor.
*
Kitapsız bir dünya, hafızasını yitirmiş bir dünya olur. Dijital içerikler silinebilir, değiştirilebilir, sansürlenebilir.
Oysa bir kitabın sayfası, yazıldığı haliyle kalır. Tarihin tanığı olur. Geleceğe aktarılan bir iz, bir belge, bir dirençtir.
Bu bağlamda dijitalleşme karşıtı bir tutum değil bu yazının çağrısı. Tam tersine, dijital olanla fiziksel olanın dengesini kurmak.
Kitabın yerini hiçbir ekran dolduramaz. Çünkü kitap sadece bilgi taşımaz; aynı zamanda bir deneyim, bir ilişkidir.
Dijitalleşmenin sonu kitapsızlık olursa, yalnızca kitaplar kaybolmaz; onunla birlikte düşünce derinliği, eleştirel bakış ve zihinsel direnç de silinir.
Kitaplar sadece okunmaz; yaşanır, saklanır, miras bırakılır. O yüzden kitapları sadece raflarda değil, yaşamın içinde de tutmak gerekir.
Unutmayalım: Her şeyi dijitale taşıyabiliriz; ama her şeyi orada tutamayız. Kitap, insanın insan kalma direncidir.
