Afşar Köyü
Yenişehir’in kuzeyinde şehirden 5 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Yenişehir’i İznik’e bağlayan asfalt üzerinden ana asfalttan doğuya doğru 1,5 km içeride 313 metre rakımda konumlanmıştır.
Köy arazisi; kuzeyde Alaylı, doğuda Karabahadır, batıda Kozdere ve doğuda ise ilçe merkez arazisi ile sınır komşusudur.
Tarihsel olarak oldukça eski bir Türkmen köyüdür. Oğuz Türklerinin 24 boyu arasında gerek sayıca, gerek oynadığı rol bakımından en önemli boylardan birisi olan Avşar boyu tarafından kurulmuş bir köydür.
Afşar boyu; KâşgarlıMahmud (XI. yüzyıl) ve FahredinMübârek Şah’ın (XIII. yüzyıl başı) listelerinde Afşar, Reşîdüddin (VIV. yüzyıl başı) ile ona dayanan Yazıcıoğlu (XV. yüzyıl) ve Ebülgazi (XVII. yüzyıl) listelerinde de Avşar olarak geçtiği görülmektedir.
Kelime anlamı olarak Reşîdüddin, Ebülgazi ve Yazıcıoğlu Ali “afşar” kelimesine “işlerini çabuk yapan” anlamını verirken, A. Wombery bu isme bir yerde “toplayıcı” bir başka yerde de “zaptiye mübaşiri” anlamını verir.
G. Nemerth ise bunların hiç birisinin doğru olmadığını ve kelimenin bugün Kırım, Kazan lehçelerinde “müsaade etmek, itaat etmek” anlamına gelen “avş” fiilinden geldiğini bunu içinde “itaatli” demek olduğunu ifade eder. Nitekim köyün adı eski kayıtlarda “avşar” olarak geçmekte iken bugün “afşar” olarak telaffuz edilmektedir.
Bugün hem Türkiye üzerinde hem de dünyanın çeşitli coğrafyalarında aynı adla birçok köy bulunmaktadır. Söz konusu köylerin ise Orta Asya Türklerine dayanan akrabalık bağları olduğunu söylemek mümkündür.
Köyün kurucusu Ömer Bey isminde bir Avşar Beyi’dir. Ömer Bey Anadolu’ya Ertuğrul Gazi döneminde gelerek ilk olarak Söğüt’e yerleşmiş ve Ertuğrul Gazi’nin yanında yer almış bir zattır. Osman Gazi döneminde bölgenin Türkleştirilmesi çalışmaları sırasında Osman Gazi’nin isteği doğrultusunda bugünkü köy topraklarına gelerek yerleşmiş ve Osman Gazi’ye katılmıştır.
Ömer Bey’in ismi ilk dönem savaşlarının hiç birinde geçmezken kızı Mal Hatun Osman Gazi ile evlenmiştir. Oğulları olduğu hiçbir kayıtta belirtilmemektedir.
İlk yerleşim dönemlerinde bir çiftlik arazisi vasfında olan köy Afşar aşireti halkının bir kısmı ile çiftliğin uşak ve yarıcıları tarafından zaman içerisinde büyüyerek köy halini almıştır.
Orhan Gazi döneminde köy arazisi çevredeki çok geniş bir arazi ile birlikte Süleyman Paşa’ya mülk olarak verilmiş O’da söz konusu bu arazileri vakfına gelir kaydetmiştir.[1] Köy XVI. Yüzyıl belgelerinde mezra olarak anılmakla birlikte İsmail Fakıh’ın mülkü olarak gözükmektedir. İsmail Fakıh’ın oğlu olan Yenişehir Kadısı Mevlana Abdi bu tarihte köyün sahibi imiş.[2]
Zamanla nüfusu azalan köy mezra vasfına gerilemiş, 93 mübadelesinin ardından 1878 yılında bu araziye yerleştirilen muhacirler ile tekrardan köy statüsüne kavuşması sağlanmıştır.
Afşar Köyü 1927 yılında 127 nüfusa sahipken bu nüfus 1990’da 155, 2011’de 104, 2020 yılında ise 98 nüfusa kadar gerilemiştir.
Köyün güneyinde Dedetepesi mevkiinde köyün kurucusu olduğu düşünülen ve Ömer Dede olarak adlandırılan bir yatır olduğuna inanılır. Bunun yanında ise Taş ini adı verilen bir kayalık mevcuttur.
[1] Mehmet Göktekin, Osman Gazi ve Yenişehir, 1. cilt, yayınlanmamış kitap çalışması, s. 173.
[1] Raif Kaplanoğlu, Bursa Ansiklopedisi I (Yer Adları), Avrasya Etnografya Vakfı Yayınları, Eylül-2001, s.9.
