Yaylı Mehmet’in Faytonu
İlçemizin geçmişteki renkli simalarından Yaylı Mehmet 07 plakalı faytonuyla şehir içi yolcu taşımacılığı yapıyordu. Özellikle sünnet düğünlerinde, sünnet çocuklarını gezdirmek için önceden peylenen araç olurdu Yaylı Mehmet’in faytonu.
Canı gibi sevdiği atları ve arabasıyla evinin rızkını sağlarken, bir gün İnegöl yolu çıkışındaki köprüden aşağıya uçarak yaşama veda etmişti. Anıları hâlâ dillerde dolaşan Yaylı Mehmet ile Altındiş İsmail, Fırıldak Fehmi ve Vefalı İbrahim’in Acarspor’da Yasinci İsmail’in demli çayını yudumlarken sohbetlerini dinlemeye doyum olmazdı
Hanlar ve kervansaraylar, sosyal bir ihtiyaç nedeniyle konaklamak ve dinlenmek amaçlı olarak Selçuklular döneminde yapımına başlanmış. Osmanlılar döneminde de yapımına devam edilmiş olan bu yapılara mimari bakımdan daha da önem verilerek güzel eserler meydana getirilmiş.
Ülkemizde, çevremizde böyle tarihi eserlere veya kalıntılarına rastlamak mümkündür. Bu tarihi eserlerden ilçemizde Deveci Han (Süleymanpaşa Külliyesinde), Kurşunlu Han (Sinan Paşa Külliyesinde), Taşhan veya Gülleli Han (Balibey Külliyesinde) bulunuyordu.
Günümüzde Deveci Hanla ilgili hiçbir iz yok iken, Kurşunlu Han ise hâlâ o mevcudiyetini korumaktadır. Taşhan-Gülleli Han’dan ise geriye kalan Kasaplar Aralığındaki kemerli taş kapıdır. Yeniden onarılıp, kemer üzerinde:
“Rızk için bir ferde yoktur minnetim, / kendi saimdir vel-i nimetim. /Ferit Kam” özdeyişi bulunmaktadır.
Hanlar ve kervansaraylar şehir merkezlerinde olduğu gibi, şehirlerarası yollarda da bulunuyordu. Bu yapıların içinde; konaklama yerleri, kahvehane, erzak ve yem ambarları ile hayvanların barınacağı ahırlar, çeşmeler ve çeşme önünde hayvanlar için uzunca su olukları bulunuyordu.
Otel ve moteller yerine, 1970’li yıllara kadar bu hanlar konaklama ve dinlenme amaçlı olarak kullanılıyordu. Hanın girişinde mutlaka bir kahvehanesi olurdu. Ayrıca hanların çok geniş kanatlı ahşap kapıları bulunurdu. Bu kapılardan at, eşek veya katır gibi hayvanlarla, ya da at, manda, öküz gibi hayvan koşumlu arabalarla girilirdi. Arabalar hanın müsait olan avlusunda park ederken, hayvanlar ahırlara bağlanarak yemlenirdi.
Hanların çoğunun mimari yapıları, ahşap kâgir binalardı. Dört köşe veya kare tarzında olan bu yapıların zemin katları çoğu ahır olup, bir iki odası samanlık ve depo olarak kullanılırdı. Ortadaki geniş bir avlu Arnavut kaldırımı ile kaplı olup, arabaların park alanı idi.
Ahırların üst katında ise yolcuların kalacağı odalar bulunurdu. Bu odaların zemini ile odaların önünde bulunan geniş sundurma (revak) rendelenmiş tahtalarla kaplıydı.
Yer yatağı olan odalar 25 kuruş, somya ve karyolalı odalar ise 40-50 kuruş idi. At, eşek, öküz veya manda gibi büyük baş hayvanlar için 10-25 kuruş arasında, arabalar için ise 25 kuruş park parası ödenirdi.
Her köyün çıktığı bir han vardı. Köylüler salı günleri pazara gelirken hayvanlarını ve arabalarını bu hanlara bırakırlardı. Buluşmak, iletişim kurmak bu mekânlar sayesinde daha kolay olurdu. Dağ köyleri şehre eşek veya atlarla ve hatta yaya olarak gelirken, ova köyleri ise at koşumlu arabalarla gelirlerdi. Gerek köylerden gerekse başka ilçelerden gelerek işlerini o gün bitiremeyip ertesi güne kaldıkları zaman, bu hanlar onlar için konaklama, beraberindeki hayvanlar için ise dinlenme mekânı olurdu.
İlçemizde 1950’li yıllarda faal olan hanların adları mal sahipleriyle veya çalıştıranların adıyla anılırdı. Bugün yok olup giden o mekânların adreslerini sırasıyla belirtecek olursak:
Ali Ağaların Handa Bir Yağız Tay
Fotoğrafta, 1930’lu yıllarda Hasan Kâhya’nın Kokanalıların Mehmet’ten satın aldığı yağız tay, seyisi Fahri İzmitli ile birlikte görülüyor. Arka planda Aliağaların Hanından da bir kesit var. Fotoğrafın sağ köşesinde çift at koşumlu yaylı arabanın ise yarısı görünmekte.
Ali Ağaların Han- Koca Eminlerin Hanı: Ulucami Mah. Hacı Tahir Ağa Sok.No: 9 (Eski İtfaiye binasının olduğu yer.)
Bilecik Han- Böceklerin Hacı Abdullah’ın Hanı: Gündoğan Mah. Atatürk Cad. No-11-13 (Turkcell – Dia – Şekerbank ve Şenol Kırtasiyeye kadar olan mekân)
Çorapçıların Han – İbrahim Çavuşun Han – Barcın’lı Halil Ağanın Han: Çayır Mah. Cumhuriyet Cad. No: 24, 24/A, 24/B (Ceylanlar Market’in yeri).
Hasırcı İzzet’in Han: Hıdırbali Mah. Sağır Osman Sok. No: 45 (Sultan Kasabının olduğu yer ile Ali Can Caddesine terk edilen yerler).
Karacabak Han: Ulucami Mah. İstiklal Cad. No: 21-22-23 deki işyerleri,
Kocabıyık Emin’in Han: Yenigün Mah. Bursa Caddesi No:2, 2/A, 2/B deki işyerleri,
Kopuk Hüseyin’in Han: Çayır Mah. Garaj Cad. No: 7, 7/A da ki işyerleri,
Mekirköylü Süleyman Ağanın Han: Gündoğan Mah. Zafer Meydanı No:13/A ve 14 deki işyerleri,
Sağır Mahmut’un Han: Cumhuriyet Caddesi’nden Yeni Hal’e giriş yolu üzerinde idi.
Resul Ağanın Han: Yılmaz Mah. İnegöl Cad. No: 22 – 24
Rıza Çavuş’un Han: Ulucami Mah. İstiklal Cad. Şimdi Yusan İş Hanının olduğu mekân.
Yemişçi Ahmet’in Han: Ulucami Mah. İnegöl Cad. No: 5 deki işyerleri, Bunlar, 1950’li yılların hanları idi. Devam Edecek
