Ekim-1999. İşyeri Yüceler Benzin İstasyonunun yanında iken Briketçi İsmail Bravo
Ayakta sol başta, sağındaki Mustafa Canıtez, oturanlardan sol baştaki amcası Bayram Bravo ve sağındaki de Ramazan Pirinççi birlikteler.
Bu mesleğin duayeni olan Ali Rıza (Hamza) Bravo’nun oğlu İsmail Bravo ile Yenişehir Gazetesinde buluştuğumuzda babasıyla ilgili anıları şöyle anlatıyordu:
“ Babamlar 1958 de Yugoslavya’nın Pirlepe Vilayetinin Lajon Köyünden göç edip Yenişehir’e gelmişler. O yıllarda bende iki yaşında imişim.
Babamın Bilecik Caddesinde, Bolacaların Un Fabrikasının tam karşısında olan arsada briket döktüğünü hatırlıyorum.
Yenişehir de ilk briket atölyesini açan babamdır. Babam burada kendi eliyle yapmış olduğu tahta kalıplara, kum, çakıl ve çimento karışımını torba diye adlandırdığımız 100 cm.x100cm.x25cm ebadındaki tahta kalıp, silme olarak doldurulurdu. Sonra bu tahta kalıp kaldırılır, karışımın üzerine yeteri kadar su ilave edilerek kıvamı gelinceye kadar kürek ile karılırdı. Kıvamı geldikten sonra da 20cm.x20cm.x40cm. ebadındaki iki gözlü tahta kalıba bu harçtan kürek ile yine silme doldurulur. Kalıbın dişi kapağı diye adlandırdığımız bu kapak kapatılarak, üzerine el gücüyle vurularak kalıptaki malzeme 3-4 cm. aşağı doğru bastırılarak sıkıştırılırdı. Sıkıştırılan bu ürünün kalıpları çıkarıldıktan sonra meydana gelen briket altındaki tahta ile birlikte müsait bir yere bırakılarak kuruması sağlanırdı.
Bu işleme briket kesme denirdi. Kesilen bu briketlerin üzerine tavı geldiğinde serinlikte her gün sulanır. Üç dört gün sonra da satışa sunulurdu. Bu şekilde tek kalıp ile akşama kadar 30-40 adet briketi iki kişi keserlerdi.
Bir ara bu tahta kalıbı babam saç ile kaplatarak malzemenin kalıba yapışmasını önlemişti. Daha sonra da Adapazarı’na giderek ayak pedalıyla çalışan briket makinesi yaptırmıştı. Bu makine ile günde 100-150 adet briket keserlerdi.
Yetmişli yıllarda işyerimizi Yüceler Petrol’ün olduğu yere taşıdık. Burada 1983 yılına kadar babam ile birlikte çalıştık. Onunla birlikte çalışırken emekli olan ustalarımızdan Mahmut Ekim, Celil Ekim, Ali Zengin, Aydoğdulu Efrayim, Hilmi Öztürk, Kenan Öztürk, Hasan Zengin, Ahmet Bayrak ve oğulları aklıma gelenler. 1983 yılında babam işi bana devredince benimle birlikte amcam Bayram Bravo, Fettah Ergüç, Ekrem Bayram, Hasan İli, yanımda iken emekli olmuşlardı.
Ağabeyim Üzeyir Bravo Belediye’den emekli olduktan sonra birlikte de çalıştık. İki binli yılın başlarında işyerimi bu kez benzinliğin karşı tarafına naklettik. İmalatı da otomatik makine ile yapmaya başlayınca, bu meslekte hem rahat etmeye hem de kazanmaya başladım.
Çünkü tek tek bastığımız kalıpları kaldırdık. Gerektiğinde 10-15 adet briketi tek seferde basabiliyorduk. Malzemeyi ise elle karmayı unuttuk. Tabii ki torba dediğimiz ölçü kalıbını da kaldırdık. Bu işlerimizi mikser yapıyordu. Az zamanda çok çeşitli işler yaparak satıyorduk. Artı imal ettiğimiz ürün çeşidi bir iken 25-30’a çıktı. Briketin yanında, büz ve künk çeşitleri, sulu döküm peyzaj çevre düzenlemesini, plastik kalıplarla 2004 yılında başlayan yine ben oldum. Bunların yanında karo bordür, duvar kaplama duvar üstü şapka çeşitleriyle her türlü talepleri karşılıyor ve zamanından öncede teslim etmeye gayret ediyorduk.
Bu işlerimiz Nisan ayında başlar, Kasım ayında biterdi. Kışın ise istirahat ederdik. Yanımızda çalışan devamlı işçilerimiz mutlaka sigortalı olup, gerek babamın yanında ve gerekse benim yanımda çalışıp sigortadan emekli olanları yukarıda belirtmiştim.
Bu arada okulların tatil olmasıyla birlikte yanımız da çalışan işçi adedi yazın daha fazla oluyordu. Bu meslek sayesinde her şeyimizi temin ettik. Allah babamdan razı olsun. Ondan dürüst olmayı, yalan söylememeyi, her şeyimizi helalından kazanmayı öğrendik. O Yenişehir de Hacı Hamza olarak tanınırdı. Mekânları cennet olsun,” diyordu.
Bu meslekle uğraşan diğer briketçilerimiz alfabetik sırasıyla; Abdullah Şişko Bilecik Caddesi, Adem Eker Çayır Mahallesi, Adem Şişko Bilecik Caddesi, Ali Kalkanlı Bursa Caddesi, Ali Zengin Bilecik Caddesi, Ali Püsküllü İnegöl Caddesi, Cevdet Kuzu Bilecik Caddesi, Hüseyin Açıkgöz Bilecik Caddesi, Hüseyin Sever Bilecik Caddesi, İbrahim Çimen Bursa Caddesi, İbrahim Doğru Bilecik Caddesi, Kamil Kuzu Bilecik Caddesi, Kenan Öztürk Bilecik Caddesi, Mustafa Bozkurt Bilecik Caddesi, Mehmet Ekşin Bursa Caddesi, Nazmi Anar Bilecik Caddesi, Ömer Doğru Bursa Yolu, Ramuş Ergüç Bursa Caddesi, Rıfat Bayraktar Bilecik Caddesi, Remzi Bayraktar Bilecik Caddesi, Sami Dereli Bursa Caddesi, Selim İtak Bursa Yolu, Sezai Akyıldız Bursa Caddesi, Şerafettin Çalışkan İnegöl Caddesi ve Tevfik Akbaş İnegöl Caddesinde briketçi idiler.
Briket imalatı azalınca bu işyerleri de zamanla kapanır oldu, bazıları künk ve büz imalatına devam etti. Bazıları mezar taşı yaparken, mermer işine geçenler de oldu.
Bu makalemin oluşmasına emeği geçen Emin Korkmaz ve İsmail Bravo kardeşlerime teşekkürlerimi sunarken, aramızdan ayrılan tuğlacı, kiremitçi ve briketçi ustalarımızı rahmetle anıyor, hayatta olanlara esenlikler diliyorum.
